De meeste Westerse christenen weten heel weinig tot niets over de kerk in het Oosten, en al helemaal niets over de geschiedenis van de kerk in het Oosten., terwijl die geschiedenis op een aantal punten heel boeiend is. Neem nu iemand als Synesius van Cyrene, die zich nog voor zijn doop al tot bisschop liet wijden, maar daarbij met het oog op zijn eigen opvattingen en situatie bepaalde voorwaarden bedong. Synesius geboren zo rond het jaar 370 kwam uit een rijke familie in Cyrene. waardoor hij het zich kon veroorloven om behalve het studentenleven geen klap uit te voeren, terwijl zijn tijdgenoten hard moesten werken om rond te komen en in leven te blijven. Zo niet Synesius, hij reisde naar Alexandrië om in de leer te gaan bij de filosofe Hypatia, die hem onderwees in de Neoplatoonse filosofie. En een aantal denkbeelden die hij bij Hypatia had opgedaan weigerde hij op te geven toen hij bisschop werd.
wat was Alexandrië voor een stad?
De stad genoemd naar Alexander de Grote was bijna duizend jaar de hoofdstad van Egypte en in de dagen van Synesius was Alexandrië na Rome de tweede stad van het Romeinse rijk, met ongeveer 40.000 inwoners. De Egyptenaren die er woonden waren sterk gehelleniseerd, het Griekse denken speelde er een grote rol. Het is dus ook niet merkwaardig dat dit denken van invloed is geweest op Hypatia en Synesius.
Wie was Hypatia?
Synesius bleef zijn hele leven lang bevriend met Hypatia, en hij schreef haar verschillende brieven toen hij zich omstreeks 396 terugtrok op zijn landgoed. Hypatia doceerde niet alleen filosofie, ze wordt ook wel de eerste vrouwelijke wiskundige genoemd. En deze vrouw kwam gruwelijk aan haar einde doordat ze door een woedende menigte in stukken werd gereten.
Hypatia en Synesius
Zowel Hypatia als Synesius kregen van doen met christen fundamentalisten, waarover Synesius zich dan ook beklaagde in één van zijn brieven (nr. 154) waar hij schrijft: ” hun filosofie bestaat uit de simpele formule steeds god als getuige aan te roepen, zoals Plato deed, wanneer ze iets beweren of bestrijden. Elke schim zou deze lieden overtreffen, als hij zich over iets zou uitlaten. Maar hun aanmatiging is enorm”.
In deze brief vertelt hij ook aan Hypatia dat deze mensen hem hadden aangeklaagd omdat hij niet toegestane kopieën van boeken in zijn bibliotheek zou verbergen. Blijkbaar werden in die tijd de bestanden van de bibliotheek bewerkt om ze in overeenstemming met de christelijke dogmata te brengen. Er wordt verondersteld dat de Parabolani een aandeel hebben gehad in de moord op Hypatia.
wie waren die Parabolani?
Parabolani waren een christelijke broederschap die in de tijd van het vroege christendom de zieken en de begrafenissen verzorgden. Meestal waren de leden van de broederschap afkomstig uit de onderste lagen van de bevolking. Tevens fungeerden zij als lijfwachten van de bisschoppen bij gewelddadige confrontaties. En omdat hun fanatisme in het geloof leidde tot rellen werd uiteindelijk hun aantal bij wet beperkt.
Het is dus deze groep, waarmee Hypatia en ook Synesius te maken had. En zo zie je maar weer dat maatschappelijke tegenstellingen, zoals die tussen rijk en arm altijd van invloed zijn geweest op de geschiedenis, ook op de kerkgeschiedenis, de rijke Synesius die nooit heeft hoeven werken voelde zich beperkt en belemmerd door mensen van eenvoudige komaf.
Addy Stoker